Διαβάζω, άρα κινδυνεύω.

 

Καθόλου δεν υπερβάλλω. Κάθε φορά που αλληλοεπιδράς με ένα κείμενο κινδυνεύεις. Σκοπεύω πρώτα να σε πείσω γιατί ισχύει και  είναι σημαντικό για σένα, κι έπειτα να μοιραστώ πώς ο ίδιος αμύνομαι.

Γιατί;

Η πλειοψηφία όσων γράφουν κείμενα, το κάνουν με σκοπό να πείσουν με την θέση τους, δηλαδή να υιοθετήσεις ένα μέρος του εαυτού τους. Ενίοτε, αυτό μπορεί να σε εξυψώσει. Συχνά, όμως, στον ελληνικό τύπο -ηλεκτρονικό ή μη- η πρόθεση του πομπού μένει κρυφή (επειδή είναι ιδιοτελής), ενώ ο ίδιος μεταχειρίζεται κάθε μέσο να σε πλανέψει. Όλα αυτά όσο οι μετρήσεις (https://rsf.org/en/country/greece) για την δημοσιογραφική ελευθερία  στην Ελλάδα την κατατάσσουν στη θέση 108 στους 180 (επίδοση χαμηλότερη από κάθε ευρωπαϊκή χώρα!).

Αμύνεσαι μόνο με προσεκτική, ενεργητική ανάγνωση. Τα 5 λεπτά θα γίνουν 10 ή και 30. Όμως, σε διαβεβαιώ ότι αυτά θα' ναι τα καλύτερα αναγνωστικά λεπτά της ζωής σου. Αυτό, διότι αποτρέπεις να χάσεις την αξιοπρέπειά σου, παραχωρώντας χώρο του εγκεφάλου σου σε έναν γλοιώδη δημοσιογράφο που παραβιάζει τη δεοντολογία του. Επίσης, κερδίσεις σε κύρος στις συζητήσεις σου με άλλα άτομα και διορθώνεις ενεργά μια ευρύτερη ελληνική παθογένεια.

Πιθανότατα θα σε παραπλανήσει εκείνος με θέση σύμφωνη με τη δική σου (διότι τότε σπάνια τον αμφισβητούμε) ή με γνώσεις επαρκέστερες σε ένα θέμα από τις δικές σου. Γι' αυτό αρχικά εφάρμοσε την ακόλουθη τεχνική  σε όσους εμπιστεύεσαι το περισσότερο.

Πώς;

1. Αξιολόγηση πηγής

Αναρωτήσου: 

• Ποιος γράφει; (η αντίστοιχη καρτέλα "About us/Σχετικά με μας" στις ιστοσελίδες)
• Ποια η ειδικότητά του;
• Από πού γράφει;
• Πότε γράφει, σε ποιες πηγές αναφέρεται;
• Ποια η βαθύτερη πρόθεσή του (π.χ. οικονομικό/πολιτικό/εργασιακό όφελος), πώς ελπίζει να σε επηρεάσει;

Για παράδειγμα, αρκετές ιστοσελίδες αραιώνουν τον λόγο τους, με σκοπό να αυξήσους τον χρόνο ανάγνωσης, άρα τον χρόνο που θα εκτεθείς σε διαφημίσεις.

• Πόσο μπορείς να τον εμπιστευτείς; (Συχνά όχι πολύ)

Ένας μνημονικός κανόνας για να τα συγκρατήσεις στο περίπου είναι το τετραμελές ποιος-που-πότε-γιατί-πόσο αντίστοιχα με ιδιότητα-μέρος-επικαιρότητα-πρόθεση-εμπιστοσύνη.

2. Κατανόηση

Πάρε πρόταση-πρόταση το κείμενο, αναγνώρισε τον άξονα επιχειρηματολογίας, τα βασικά σημεία του κειμένου. Σε δεύτερη ανάγνωση αναζήτησε για σοφίσματα, για ασάφειες και για επιλογές που  σε απομακρύνουν από την αλήθεια (τρόποι πειθούς, σχήματα λόγου κ.λ.π).

3. Απόκριση

Αναρωτήσου κατά πόσο συμφωνείς με όσα δέχτηκες και σκέψου πώς το συγκεκριμένο κείμενο θα επηρεάσει τις επιλογές σου (καθημερινές/πολιτικές/συναισθηματικές κ.λπ.). Για παράδειγμα το παρόν κείμενο μπορεί να αλλάξει το αναγνωστικό βίωμά σου με το που ξαναδιαβάσεις κάποιο άρθρο, ή να αποτελέσει αφορμή μιας συζήτησής σου.

Εφαρμόζοντας όλα τα παραπάνω, ο χρόνος που αφιερώνεις στην ενημέρωση επιτέλους θα σε ωφελήσει. Σιγά-σιγά, θα ξεχωρίσεις τις έγκυρες πηγές, το μυαλό θα περπατά την παραπάνω διαδικασία πολύ γρηγορότερα και τότε θα'σαι αυτόνομος/η. Πέρα από αυτά, η ανάγνωση θα μετατραπεί σε ενδιαφέρον βίωμα, στο οποίο καλλιεργείς και συνυπολογίζεις την προσωπικότητά σου (μακριά από τη μαζοποιημένη ενημέρωση).